Maagzweer

Let op: Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij twijfel over de gezondheid van je paard altijd een dierenarts!

Een maagzweer is een beschadiging in de wand van de maag die door verschillende oorzaken kan ontstaan en bij de hedendaagse paarden zeer veel voorkomt.

Oorzaak of etiologie

De oorzaken voor een maagzweer zijn zeer divers en vaak wordt een maagzweer veroorzaakt door meerdere factoren tezamen. Ook zijn de redenen tot het ontstaan van maagzweren nog niet geheel duidelijk.

• Stress / onwelzijn; door teveel op stal staan, alleen staan, veel op transport of naar wedstrijden, of andere oorzaken van stress. Stereotypieën of stalondeugden kunnen ook wijzen op stress.
• Verkeerd dieet; een verkeerd dieet met te weinig ruwvoer kan zorgen voor een te lage zuurgraad in de maag door een te hoge concentratie van maagzuur, waardoor het maagslijmvlies wordt aangetast.
• De slijmproductie van het maagslijmvlies kan tekort schieten. De belangrijkste oorzaak hiervoor is een te geringe doorbloeding en zuurstofvoorziening van de maagwand (ischemie), wat op zijn beurt weer meerdere oorzaken kan hebben. Onder andere tumoren kunnen voor deze slechte zuurstofvoorziening zorgen, zoals plaveiselcelcarcinomen. Dit kan alleen bij paarden ouder dan 6 jaar en deze aandoening is zeldzaam. Maar ook stress door ernstige ziekte, trauma of shock kunnen voor deze ischemie zorgen.
• Geneesmiddelen kunnen ook de oorzaak zijn van de problemen veroorzaakt door maagtumoren. Hierbij moet men denken aan NSAID's en corticosteroïden die oraal worden toegediend door middel van het eten of water.
• Mechanische beschadiging van de maagwand is ook mogelijk, bijvoorbeeld door plantendelen of door zand wat met de voeding naar binnen komt. Maar deze oorzaak is eigenlijk alleen van belang bij veulens omdat de maagwand van veulens nog heel kwetsbaar is.
• Anderen ziekten. Bij volwassen paarden kunnen andere ziekten voor stress zorgen, wat als gevolg een maagzweer kan hebben. Bij veulens kunnen ziekten zorgen dat de maagwand kwetsbaar blijft voor beschadigingen doordat de keratinisatie wordt vertraagd.
• Larven van de paardenhorzel (Gasterophilus intestinalis en Gasterophilus nasalis) kunnen veel voorkomende, kleine maagzweren veroorzaken. De kans dat het paard hier last van gaat krijgen is klein. Maar toch is het ten zeerste aan te raden om regelmatig te ontwormen met een middel wat ook tegen deze horzel werkzaam is.

Ziekteverloop of pathogenese

Wanneer het evenwicht tussen agressieve factoren die normaal in de maag zitten (maagzuur, pepsine) en de beschermende factoren van het maagslijmvlies (slijmlaag) wordt verstoord, kan dit leiden tot een aantasting van de maagwand. Hierbij kan een erosie of een ulcus ontstaan. Een erosie of ulcus van het maagslijmvlies wordt een maagzweer genoemd.

Er zijn meerdere gradaties in ernst. Meer dan de helft van de paarden in Nederland heeft een of meerdere maagzweren, maar gelukkig hebben lang niet alle paarden hier last van. De lichtste vorm is een ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis). Dit kan verergeren tot oppervlakkige (erosie) of diepere (ulcus / ulcera) beschadiging van de wand van de maag. In zeer ernstige gevallen kan dit leiden tot een perforatie (scheur) in de maagwand. Wanneer dit gebeurt bij een paard, is er sprake van een maagruptuur en in alle gevallen is dit fataal voor het paard.

Symptomen

Het merendeel van de paarden in Nederland heeft maagzweren, maar paarden vertonen zelden symptomen omdat paarden niet kunnen braken. Een paard heeft hooguit wat vage klachten, zoals (terugkerende) lichte koliek, slecht eten en drinken en een dorre vacht.

Wanneer een plaveiselcelcarcinoom de onderliggende oorzaak is, kunnen de verschijnselen lijken op die van een slokdarmverstopping; braakbewegingen, antiperistaltiek na het slikken en zeer langzaam eten en drinken waarna het voedsel of water er weer uit komt, en aanhoudend speekselen. Vaak is de buikomvang ook toegenomen bij deze patiënten.

Veulens kunnen vage verschijnselen hebben, zoals slecht eten en drinken, slechte groei en een dor haarkleed. Meer specifiek zijn pijnuitingen zoals tandenknarsen, lichte koliek en speekselvloed.

Wanneer de maagzweer zo ernstig is dat er een maagruptuur is opgetreden, zal het paard duidelijk veel pijn hebben en binnen enkele uren overlijden.

Diagnose

Op basis van de vage symptomen kan men een vermoeden hebben van een maagzweer. Een definitieve diagnose kan men alleen stellen door middel van gastroscopie. De dierenarts gaat dan met een camera via de neus van het paard naar de maag en kan daar de zweren zien.

Behandeling

De therapie zal bestaan uit het stoppen van eventuele NSAID's of corticosteroïden die het paard krijgt voor een andere aandoening. Daarbij kunnen bepaalde geneesmiddelen worden gegeven die de pH in de maag wat minder zuur maken.

Wanneer er sprake is van een tumor (plaveiselcelcarcinoom) kunnen daar ook medicijnen voor gegeven worden, de prognose is in zo'n geval echter zeer slecht.

Wanneer het paard al een maagruptuur heeft, is een behandeling erg moeilijk. Het dier zou dan geopereerd moeten worden om de buik te spoelen en alle maaginhoud uit de buikholte te verwijderen. Door het grote volume van de buik is dit technisch bijna niet mogelijk. De kosten van zo'n behandeling zijn erg hoog, het paard moet onder volledige narcose wat ook niet zonder risico is en de prognose is slecht. Meestal is euthanaseren dan de enige optie, want zonder behandeling zal het paard binnen enkele uren een zeer pijnlijke dood sterven.

Preventie

Probeer stress zoveel mogelijk te voorkomen door tegemoet te komen aan de natuurlijke behoeftes van het paard. Denk aan contact met soortgenoten, beweging en iets om aan te knabbelen tussen de maaltijden door zoals stro. Een paard produceert namelijk alleen speeksels als hij ergens op knabbelt of als hij eet. Het speeksel komt in de maag terecht en werkt daar als buffer en verdunner voor het maagzuur. Dat is nodig omdat paarden wel continu maagzuur produceren, ook als ze niet eten.

Zorg voor een geschikt dieet voor je paard met voldoende ruwvoer. Geef het paard liefst eerst zijn ruwvoer en daarna pas zijn krachtvoer. Op die manier kan het ruwvoer alvast zorgen voor een buffer in de maag voordat het verzurende krachtvoer komt.

Geef je paard geen NSAID's of andere medicijnen zonder voorschrift van een dierenarts. Als je paard toch NSAID's nodig heeft, geen ze dan zo kort mogelijk en bespreek het met je dierenarts als je vermoed dat je paard buikpijn heeft.

Bronnen, referenties en/of voetnoten

• Cursus Orgaanpathologie en teratologie, 2010-2011, prof. R. Ducatelle, Universiteit Gent

Bij dit artikel ontbreken afbeeldingen. We zijn specifiek op zoek naar: Foto maagzweer op endoscopie/autopsie Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen.