Equi-Therapie

Equi-Therapie, ook wel EAT genoemd is een vorm van therapie voor volwassenen en kinderen met verschillende problemen en stoornissen waarbij er gebruik wordt gemaakt van paarden.

De afkorting EAT staat voor Equine Assisted Therapy, een therapie die met behulp van paarden wordt gegeven in het therapeutische en pedagogische werkveld. EAT biedt een brede vorm van mogelijkheden om cliënten te helpen of te ondersteunen om te werken aan verschillende problemen.

Als men het woord Equi Therapie gaat ontleden, komt de definitie van deze therapie duidelijker naar voren. Equi staat voor het Latijnse woord Equus hetgeen paard betekent, terwijl Therapie het Griekse woord voor de behandeling van ziektes is. Equi Therapie staat dus voor het behandelen/begeleiden van een ontwikkeling/herstelproces van mensen met behulp van paarden.

Ontstaan van Equi-Therapie

Mensen en paarden werken al decennia lang samen en de positieve werking van paarden op mensen is al vanaf de Oude Grieken bekend. ( Xenophon, 400 v.Chr.) Vanaf de 20e eeuw wordt het werken met paarden echter specifieker en gerichter onderzocht op de mogelijkheden van therapeutische doeleinden.

Vanaf het begin van de 20e eeuw werden de eerste therapeutische aspecten van het paardrijden gerichter onderzocht. In 1909 was de eerste wetenschappelijke publicatie gedaan door de arts R. Pieckenbach. Toch duurde het nog tot 1952 en 1956 voordat deze vorm van therapie een grote impuls kreeg, de Deense Lis Hartel liet de mogelijkheden zien van therapie met paarden. Deze Deense was door Polio in een rolstoel terecht gekomen en wist twee keer het Olympisch goud in dressuur te winnen.

Hierna begon Equi-Therapie echt in opkomst te komen, waarbij voornamelijk Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland erg actief waren. In 1970 werd in Duitsland het "Kuratorium fuer Therapeutisches Reiten" opgericht, waarna er in verschillende landen binnen dit kuratorium nauwe contacten werden onderhouden. Verschillende disciplines en beroepsprofessionals zoals artsen, pedagogen, psychologen en fysiotherapeuten bundelden hun kennis, waardoor Equi-Therapie vorm begon te krijgen.

Door deze contacten wordt kennis, ervaring en contacten onderling uitgewisseld die de kwaliteit van EAT kunnen verbeteren

De vier verschillende domeinen van Equi-Therapie

Bij het ontstaan van EAT zijn veel beroepen en professionals betrokken geweest. Hierdoor hebben deze verschillende soorten therapie, achtergronden en doelen gezorgd voor een breed scala aan mogelijkheden binnen het EAT welke onder te verdelen zijn in vier domeinen.

Vanaf de jaren tachtig zijn er drie verschillende vormen van therapeutisch paardrijden ontstaan en in de negentiger jaren kwam daar nog een vierde vorm bij.

Deze vier vormen hebben elk hun eigen domein/werkgebied van waaruit ze ontstaan zijn, en hebben een bijbehorende functie die bestaan uit:

• Geneeskunde: Hippotherapie
• Sport: Paardrijden voor gehandicapten
• Psychologie- Orthopedagogie: Orthopedagogisch paardrijden
• Psychotherapie: Therapeutisch paardrijden

Deze vier wetenschappelijke domeinen vormen de basis waarin de vier vormen van EAT zijn ontstaan

Hippotherapie

Hippotherapie wordt ook wel therapeutic horseback riding genoemd. De inwerking van het paard op de ruiter is hierbij belangrijker dan de controle die een ruiter heeft op het paard. De bewegingen die het bekken maakt door de stap van het paard lijken op die van de persoon die stapt. Hierdoor worden de spieren en het neurologisch systeem van de cliënt gestimuleerd. Door de driedimensionale beweging van het paard geeft dit continue prikkels af aan de cliënt, waardoor er een ondersteuning ontstaat om bepaalde bewegingen te bevorderen.

De cliënt zit op het therapiepaard zonder zadel. Wel is er een dekje op het paard gelegd met een singel erom met handvaten, zodat de cliënt comfortabel en veilig kan zitten, maar toch de bewegingen van het paard bewust meemaakt. De therapeut loopt ernaast en houdt het paard vast.

Doelen hippotherapie

• Verbetering van de relaxatie van spastische spieren, het dalen van spasticiteit
• Versterken van de spieren
• Verbeteren coördinatie en reflexen
• Verbeteren evenwicht en beweeglijkheid
• Verbeteren van ademhaling en spijsvertering

Paardrijden voor gehandicapten en revalidatie

Deze vorm van therapie is het meest bekend in de maatschappij. Cliënten met een lichamelijke of geestelijke handicap nemen deel aan het paardrijden in verschillende disciplines zoals dressuur, springen, buitenritten, longeren, etc. met doelen die variëren van sportprestaties tot recreatief gebruik. Het paard dient hierbij als sportpartner, motivator of stimulator en maakt het mogelijk om een therapeutisch proces te starten waarbij het zich richt op fysische en psychische compensatie van de handicaps, het opbouwen van eigenwaarde en het zelfvertrouwen en zijn grenzen te leren kennen. Een goed voorbeeld van deze vorm van therapie zijn bijvoorbeeld de Paralympische Spelen. Als therapeut kan men hierin de cliënt ondersteunen of lessen geven om met de beperkingen te kunnen rijden, eventueel met hulpmiddelen erbij.

Doelen paardrijden voor gehandicapten

• Ontspanning
• Spieren en lichaam trainen en versterken
• Lichaamsbesef
• Sociale contacten
• Reïntegratie sport

Orthopedagogisch voltigeren/ paardrijden

Bij orthopedagogisch paardrijden of voltigeren is noch het paard, noch de verzorging ervan een doel op zich. Het zijn onderdelen die deel uitmaken van het handelingsplan van de cliënt om bij te dragen tot het geven van een antwoord op de hulpvraag. Deze vorm is een methodische vorm en gaat doelgericht, methodisch en planmatig te werk. Het richt zich erop om het ontwikkelingsproces te versnellen of te bevorderen, of te corrigeren op cognitief, emotioneel, psychomotorisch en sociaal niveau.

Bij het orthopedagogisch rijden/voltigeren gaat het erom de cliënt in een situatie te brengen zodat hij ervaringen krijgt die beantwoorden aan zijn hulpvraag. De cliënt krijgt meer inzicht in wie hij zelf is en door de therapie krijgt de cliënt meer draagkracht, zodat problemen in de toekomst zelf kunnen worden aangepakt. Deze vorm begint meestal met het verzorgen en klaarmaken van het therapiepaard samen met de therapeut en gaat dan over in voltigeren of rijden.

Bij het longeren staat de therapeut in het midden van de bak en heeft hij therapiepaard aan een longeerlijn vast. De cliënt zit op het paard en doet op aanwijzing van de therapeut verschillende oefeningen. Bij het rijden kan de cliënt aanvoelen welke 3 gangen het paard beheerst, leert hij sturen of wordt geleid door anderen. Het accent hierbij ligt niet op het leren van deze handelingen, maar om de interactie met anderen en het paard, leren vertrouwen en communiceren. Het paard dient hierbij als motivator, communicatiemiddel en spelpartner. Na het rijden of voltigeren gaat de cliënt samen met de therapeut het paard verzorgen.

Doelen orthopedagogisch rijden

• Verminderen angstigheid
• Ontwikkelen vertrouwen
• Zichzelf leren evalueren
• Concentratie en alertheid
• Zelfzekerheid
• Sociale vaardigheden

Therapeutisch paardrijden

Het therapeutisch paardrijden is ontstaan vanuit de psychotherapeutische hoek en is qua opbouw sterk afhankelijk van de doelen en de behandeling van elke individuele cliënt. Door middel van verschillende manieren zoals rijden, voltigeren, lange teugel of vrijlopend (grondwerk) wordt er samen met de cliënt gewerkt aan zijn doelen. Het paard heeft hierbij verschillende functies zoals motivator, therapiepartner, stimulator of communicatiehulp. Het proces is sterk afhankelijk van wat er van tevoren is afgesproken met de cliënt en vindt daarin ook zijn sterkte. Omdat het zo breed is, zijn er veel manieren om tot het einddoel te komen. De behandeling kan steunend, confronterend en begeleidend van aard zijn.

Doelen therapeutisch paardrijden

• Motiveren
• Bevorderen
• Stabiliseren
• Het behalen van doelen
• Meer inzicht krijgen

Het concept van Equi-Therapie

EAT is een therapie vanuit een holistische benadering, wat betekent dat er niet naar een enkel onderdeel wordt gekeken/behandeld maar naar een geheel. De therapie kan een aanvulling geven bij cliënten met een beperking van lichamelijke aard, psychomotorische en cognitieve problemen, psychosociale en psychiatrische problemen en verstandelijke beperkingen. Bij een goed uitgevoerde EAT maakt dit bij de individu de hulpvragen los die nodig zijn om verdere ontwikkeling in gang te zetten en zo de individuele hoofddoelen te behalen. Door de grondslag van EAT is nagenoeg elk doel waar een mogelijke cliënt aan wil werken in te delen waar EAT mee werkt.

Geschikte doelgroepen

• Beperkingen van lichamelijke aard veroorzaakt door neurologische, motorische of sensorische stoornissen zoals:
  • Multiple sclerose
  • Hersentrauma
  • Spierziekten
  • Houdingsafwijkingen
  • Visuele stoornissen
  • Etc.

• Psychomotorische en cognitieve problemen zoals:
  • ADHD
  • Ontwikkelingsachterstand
  • Leerproblemen
  • Etc.

• Psychosociale en psychiatrische problemen zoals:
  • Depressie
  • Overmatige angst
  • Psychose
  • Verslaving
  • Eetproblemen
  • Etc.

• Ontwikkelingsstoornissen zoals:
  • Down syndroom
  • Autisme
  • Gedragsproblemen
  • Psychosociale problemen
• Etc.

Functie en eisen aan het therapiepaard

Het paard spiegelt zich aan de mens.

Bij EAT heeft het therapiepaard de functie van een ondersteunend dier in het therapeutische proces. Juist de verstandhouding tussen cliënt, paard en therapeut, de interactie en de stimulansen maken een paard een zeer geschikte therapie partner. Een goed therapiepaard zal kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de cliënt, nodigt uit tot reageren en functioneert zelf ook als spiegel door middel van reacties op wat de cliënt doet.

Doordat een paard neutraal is en geen kritiek levert maar juist altijd eerlijke feedback geven, zorgt ervoor dat ze mensen nemen zoals ze zijn en dit maakt dat cliënten de therapiepaarden snel vertrouwen. Ook de therapeut kan door middel van het paard aan informatie komen die het anders niet had gekregen omdat de cliënt zich niet durfde open te stellen. Paarden zijn dieren die van structuur houden en dit schept bij veel cliënten zekerheid omdat ze weten waar ze aan toe zijn. Paarden reageren heel sterk op emoties en lichaamstaal welke kunnen dienen voor cliënten die zich niet bewust zijn van hun eigen reacties en lichaamstaal die ze uitzenden. Paarden kunnen ook uitstekend dienen als metafoor voor situaties omdat het sociale dieren zijn met elk hun eigen karakter.

Voor de therapeut is het therapiepaard een belangrijke partner, hij dient namelijk als brug tussen cliënt en therapeut, hij neutraliseert situaties waarin actie van de cliënt en reactie van de therapeut plaats vind en kan voor een groot scala aan doeleinden en functies worden ingezet tijdens de oefeningen zoals motivator, stimulator, corrigerend, een communicatiemiddel en als spelpartner.

Niet elk paard is per definitie geschikt als therapiepaard. Zoals hierboven al deels is beschreven is zijn de functies van een goed therapiepaard zo breed, dat er bij elk paard wel wat te vinden is wat erin past. Toch heb je te maken bij deze vorm van therapie met cliënten die niets van paarden weten en met gevoelens en problemen. Hiervoor is het van belang dat een goed therapiepaard gevoelig is, meewerkend en sociaal, netjes opgevoed en opgeleid voor de doeleinden waarvoor hij gebruikt gaat worden. Het therapiepaard is werkwillig, vriendelijk, mensgericht en reageert op een goede realistische manier op de acties en reacties van mensen.

De functies en eisen aan de Equi-Therapeut

Om een goede therapie te kunnen geven is het van belang dat de therapeut zelf over bepaalde kwaliteiten beschikt om het rijden en behandelen op een verantwoorde wijze te laten verlopen. Een goede therapeut heeft kennis van paarden en heeft mensenkennis en kan zich goed inleven. Ook kan de therapeut om op een kwalitatieve en methodische wijze cliënten te begeleiden en dit rapporteren.

Praktische bekwaamheden

De therapeut is zelf praktisch ingesteld, hij is zelf een goede ruiter, beschikt over verschillende methodische oefeningen die hij op een correcte wijze kan overbrengen, en heeft ervaring in de omgang met paarden.

Beleidsmatige bekwaamheden

De therapeut weet welke hulpmiddelen er bestaan en op welke wijze deze gebruikt kunnen worden, en weet welke voorzieningen of instanties voor de cliënten beschikbaar zijn en op welke wijze hier contact mee kan worden gezocht.

Theoretische bekwaamheden

Een therapeut moet voldoende beschikken over kennis van zijn cliënten en diens problematieken. Hij is op de hoogte wat de beste behandelmethodes zijn, hoe men een cliënt het beste kan begeleiden en wat de mogelijkheden en beperkingen zijn.

Agogische bekwaamheden

Bovenstaande drie bekwaamheden zorgen er voor dat een therapeut al over redelijk wat agogische bekwaamheden beschikt. Zowel in het aanbieden en plannen van de activiteiten, de eigen houding en aanpak tijdens de sessies en hij neemt gedrag waar in welke er adequaat gehandeld kan worden.

Oefeningen

Zoals ondertussen naar voren is gekomen, is EAT een zeer brede manier om therapie mee te geven en zullen de sessies die gegeven worden voor elke cliënt individueel afgestemd worden omdat dit afhangt van de doelen, wensen en behoeften van de cliënten.

Enkele relevante oefeningen en aspecten van Equi-Therapie zijn

• Rijden

Door op het paard te zitten worden cliënten zich bewust van hun lichaam en leren ze leiding geven en te vertrouwen.

• Poetsen

Door het paard aan te raken leren cliënt en paard elkaar kennen, te vertrouwen en wat voor reacties er kunnen komen van elkaar.

• Longeren

Bij het longeren zal de cliënt het paard in een cirkel om zich heen laten lopen en door verbale en nonverbale communicatie het paard in de drie gangen laten werken. Door zichzelf als leider op te stellen leren bewust te worden van de effecten van handelen en houding. Het paard reageert hier op.

• Voltige

Door middel van verschillende evenwichtsoefeningen en ontspanningsoefeningen leert de cliënt de bewegingen van het paard en de beginselen van het rijden waarmee er aan zijn doelen kan worden gewerkt Enkele oefeningen zijn op de rug liggen of handen vooruit steken, waarbij de therapeut het sturen en tempo van het paard bepaalt.

• Grondwerk

Vanaf de grond naast het paard bewust worden van je eigen houding en hoe een dier op je reageert.

Hulpmiddelen

Bij EAT komen verschillende soorten cliënten, sommigen zijn zeer mobiel, anderen een stuk minder. Vooral bij paardrijden voor gehandicapten zullen er veelvuldig hulpmiddelen gebruikt worden.

Enkele soorten hulpmiddelen

Categorie zitten

• Westernzadel
• Voltigesingel met twee rechthoekige handvaten

Categorie beenhulpen

• Gesloten beugel

Categorie communicatie en oriëntatie

• Letterborden met afbeeldingen
• Pictogrammen

Categorie opstappen en afstappen

• Verplaatsbaar opstapperron
• Enkel opstapperron
• Rolstoel plateaulift
• Draaischrijf

Bronnen, referenties en/of voetnoten

• U. Boon, Basiscursus map Equi-Therapie, 2001/2002
• J. de Bree, Gedrags- en werkhoudingsproblemen / zorgverbreding, 1996
• Van Loghum Slaterus, Remedial Teaching
• V. Dekens, Hippotherapie, Hogeschool Gent, 2001/2002
• A.H. Fine, Handbook on Animal Assisted Therapy, Academic Press, 2000
• L. Kohanov, De tao van equus, Ankh-hermes bv, 2006
• L. Kohanov, Ruiter tussen twee werelden, Ankh-hermes bv, 2007

Bij dit artikel ontbreken afbeeldingen. We zijn specifiek op zoek naar: afbeeldingen van equitherapie Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen.