Castratie

De meeste hengsten worden gecastreerd wanneer ze tussen de 1 en 2 jaar oud zijn. Een gecastreerde hengst wordt een ruin genoemd. Een ruin kan geen merries meer bevruchten. Door de sterk verminderde aanmaak van het hormoon testosteron neemt ook het hengstengedrag meestal flink af waardoor ruinen over het algemeen wat makkelijker te hanteren zijn dan hengsten.

Verschillende castratie methoden

Open versus gesloten

Er zijn verschillende methoden om een hengst te castreren. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen de open en de gesloten methode. Bij de open methode wordt de wond aan het einde van de operatie niet gehecht terwijl dit bij de gesloten methode wel het geval is. Een gesloten castratie heeft als voordeel dat de wond sneller dicht groeit en dan er minder littekenweefsel gevormd zal worden. Een nadeel is dat er zeer hygienisch gewerkt moet worden, want als er vuil achterblijft in de gesloten wond dan kan dat niet meer weg en zal er dus een ontsteking ontstaan met veel zwelling en pijn. Deze methode is daardoor alleen bruikbaar in kliniekomstandigheden. De open methode heeft als voordeel dat de wond open gelaten wordt zodat vuil en wondvocht naar buiten kan. Er zal dus geen zwelling ontstaan en dat kan het paard veel pijn besparen. Als er op stal of in de wei gecastreerd wordt wordt meestal voor deze methode gekozen.

Bedekt versus half bedekt versus onbedekt

Bij een bedekte castratie wordt de huid en het bindweefsel ingesneden, maar het vlies dat over de testikel (= tunica vaginalis) ligt blijft intact. Het voordeel is dat er op die manier geen open verbinding met de buikholte ontstaat zodat er geen darmen naar buiten kunnen komen. Een groot nadeel is dat de dierenarts niet kan zien wat er zich in het vlies bevindt. Het kan gebeuren dat hij daardoor niet de volledige testikel verwijderd of in het geval van een liesbreuk kan er een stuk darm in het vlies zitten. De hechting die achteraf op de zaadstreng geplaatst wordt kan eventueel voor een ontsteking zorgen omdat het lichaamsvreemd materiaal is. Dit is echter zeer zeldzaam. Een half bedekte castratie houdt in dat er een opening van enkele centimeters gemaakt wordt in het vlies zodat de dierenarts de inhoud kan zien. De gemaakte opening bevindt zich in het stuk dat later toch verwijderd zal worden. Nadat de hechting op de zaadstreng geplaatst werd is er dus ook bij deze techniek geen open verbinding meer met de buikholte en het resultaat is dus hetzelfde als bij een bedekte castratie. Ook in dit geval is er dus het risico dat de hechting een ontstekingsreactie teweeg brengt. Een onbedekte castratie wordt in Groot-Brittannië veel gedaan. Het houdt in dat men geen hechting plaatst die de open verbinding naar de buikholte sluit. Het voordeel daarvan is dat er geen hechting is die een ontstekingsreactie kan veroorzaken. Het nadeel is dat de verbinding naar de buikholte open blijft. In de meeste gevallen leidt dat niet tot complicaties, maar bij paarden waarbij het kanaal naar de buikholte groter is dan normaal zou er een darmlus via de wond naar buiten kunnen komen.

De meest gebruikte methoden

Halfbedekte castratie

De halfbedekte castratie is de methode die het meeste toegepast wordt bij jonge hengsten in België en Nederland. Deze techniek kan staand of liggend uitgevoerd worden. De beste tijd om een hengst op deze manier te laten castreren is in het voorjaar, het goede weer zorgt er dan voor dat het in de weide kan plaatsvinden, daar is minder stof dan op stal. Bovendien is het voorjaar een tijd waarin er nog niet veel vliegen zijn die de wond kunnen infecteren.

Staand

De hengst wordt in een redelijk schone hygiënische afgesloten ruimte geplaatst. Het dier wordt gesedeerd om hem rustig te houden en plaatselijk verdoofd door middel van een injectie onder de huid van het scrotum en in de testikels. Het operatiegebied moet worden gewassen met desinfecterende zeep en daarna ontsmet worden met een soort alcohol. Dan kan het scrotum open gesneden worden en komen de testikels naar buiten.

Feiten op een rij

• De zaadstreng wordt met een speciale tang gekneusd om het weefsel in de zaadstreng kapot te maken.
• Op de plaats van de kneuzing wordt een hechting aangebracht om de zaadstreng en de grote bloedvaten daarin goed af te binden.
• De zaadstreng wordt doorgeknipt en de testikel verwijderd.
• De balzak wordt niet gehecht zodat het wondvocht goed weg kan.
• De patiënt moet na de castratie zoveel mogelijk op de wei staan zodat voldoende beweging verzekerd is om de wond open te houden en het vocht goed af te kunnen voeren.

Voor- en nadelen

• Deze techniek is alleen toe te passen bij een redelijk hanteerbare hengst.
• Gevaarlijk voor de dierenarts ondanks de sedatie.
• Risico complicaties aanzienlijk vergroot, vooral bij oudere hengsten. De bloedvaten in de zaadstreng zijn dan erg groot waardoor de kans op bloedingen behoorlijk vergroot is.
• In de zomer minder geschikt door de aanwezigheid van vliegen. In de herfst/winter minder geschikt doordat het weiland erg nat kan zijn. Beiden vergroten de kans op infectie van de wond.
• Snel en makkelijk en vaak gebruikt.
• Geen recovery (paarden staan en krijgen plaatselijke verdoving en sedatie).
• Goedkoop

Liggend

Deze techniek wordt toegepast bij minder brave hengsten, of als de dierenarts nog weinig ervaring heeft met castraties. De hengst wordt in totale anesthesie gebracht en ligt dus op de grond. De ingreep kan in de wei of in de kliniek uitgevoerd worden.

Feiten op een rij

De feitelijke castratie gaat op dezelfde manier als de halfbedekte castratie staand.

• De zaadstreng wordt met een speciale tang gekneusd om het weefsel in de zaadstreng kapot te maken.
• Op de plaats van de kneuzing wordt een hechting aangebracht om de zaadstreng en de grote bloedvaten daarin goed af te binden.
• De zaadstreng wordt doorgeknipt en de testikel verwijderd.
• De balzak wordt niet gehecht zodat het wondvocht goed weg kan.
• De patiënt moet na de castratie zoveel mogelijk op de wei staan zodat voldoende beweging verzekerd is om de wond open te houden en het vocht goed af te kunnen voeren.

Voor- en nadelen

• Het moment van recovery brengt extra risico's met zich mee. Het paard zal in half verdoofde toestand proberen op te staan.
• Duurder dan de staande castratie door gebruik van het anestheticum.
• Vergroot risico op complicaties bij oudere hengsten.
• In de zomer minder geschikt door de aanwezigheid van vliegen. In de herfst/winter minder geschikt doordat het weiland erg nat kan zijn. Beiden vergroten de kans op infectie van de wond.
• Weinig risico en makkelijker voor de dierenarts

Foto's

• Halfbedekte castratie liggend
• 

  Ontsmetten van het operatiegebied

• 

  Vasthouden van de eerste bal na het openen van de balzak

• 

  Afgebonden zaadleider, klaar om doorgeknipt te worden

• 

  Het doorknippen van de zaadleider

• 

  Vasthouden van de tweede bal

• 

  Beide ballen zijn verwijderd

• 

  Aanbrengen van inwendige hechtingen

• 

  De verwijderde testikels

Gesloten castratie

De risico's van een open halfbedekte castratie zijn bij hengsten van 3 jaar en ouder vergroot. Deze hengsten worden daarom bij voorkeur via het lieskanaal gecastreerd waarna de wond gesloten wordt. Deze techniek gebeurt altijd in de kliniek en is dus een steriele operatie. Het paard gaat volledig onder narcose.

Feiten op een rij

• Er wordt een snee gemaakt in de lies ter hoogte van het lieskanaal. Daarlangs worden de zaadstrengen en de testikels benaderd.
• De zaadstreng en het vlies eromheen worden gekneusd en afgebonden.
• Er ontstaat geen open verbinding met de buikholte.
• De wond in de lies wordt zorgvuldig gehecht zodat infectie bijna nooit voorkomt.
• Na de operatie nog een dag of 4 nazorg in de kliniek, daarna thuis nog 10 dagen stalrust en stappen aan de hand.

Voor- en nadelen

• Paard moet neergelegd worden (dus onder narcose), ontwaken en weer opstaan.
• Operatie is overzichtelijk voor de dierenarts.
• Minder kans op complicaties, infecties komen slechts zeer zelden voor en bloedingen komen bijna nooit voor en als ze voorkomen bloed alleen de balzak vol en hoeft er geen behandeling te volgen.

Nazorg

Als je paard gecastreerd is moet je paard afhankelijk van de wijze van castratie de wei in (als de wond opengelaten is) of stalrust als de wond gehecht is. Het is normaal dat er een kleine zwelling optreedt de eerste 4 of 5 dagen na de operatie. Als de zwelling langer duurt, erg groot wordt of erg warm aanvoelt dan is er sprake van een infectie en moet de dierenarts komen. Waarschijnlijk zal het paard antibiotica en ontstekingsremmers krijgen. Als je de zak van het paard wil koelen om de zwelling te verminderen moet je erop letten dat je daarvoor nooit grondwater gebruikt, want dat bevat teveel bacteriën. Het is sowieso de vraag of het verstandig is om te koelen, want ook leidingwater bevat bacteriën die op die manier in de wond terecht komen en infectie kunnen veroorzaken. De periode rond de castratie en het herstel zijn erg stressvol en kosten het paard veel energie. Het is daarom verstandig om het paard wat meer krachtvoer te geven om aan deze extra vraag van het lichaam tegemoet te komen.

Complicaties

Ondanks de goede voorzorgsmaatregelen die meestal genomen worden en de goede nazorg komen complicaties regelmatig voor. Dit kan zeer ernstige gevolgen hebben. Als de zaadstreng bijvoorbeeld niet goed gekneusd is of er wordt geen hechting op gezet dan kan er gemakkelijk een nabloeding optreden. Deze wordt vaak niet meteen opgemerkt en het paard zou dan zelfs kunnen doodbloeden. Ook kan het gebeuren dat het stompje van de zaadstreng met de uitstulping van het buikvlies niet helemaal goed afgebonden is. Het kan dan gebeuren dat er darmlussen via de opening in het buikvlies naar buiten komen. In verband met infecties in de buikholte betekent dit bijna altijd de dood van het betreffende paard. Iets minder ernstig is het als het omentum majus voor een deel naar buiten zakt. Het paard zal dan opnieuw geopereerd moeten worden waarna de kans op volledig herstel groot is. Een minder ernstige, maar wel veel voorkomende complicatie is het optreden van een enorme zwelling door het niet goed draineren van de wond of infectie en ontsteking.

Foto's

• Complicaties
• 

  Ontstoken koker 2 dagen na castratie

• 

  Ontstoken koker 6 dagen na castratie

• 

  9 dagen na de castratie, inmiddels 4 dagen op antibiotica

Bronnen referenties en/of voetnoten

• http://www.dapmoergestel.nl/artikelen/images/HS07_P21.pdf
• Cursus Aanvulling in de heelkunde, Universiteit Gent