Advies inscharing nieuw paard!!

Moderators: C_arola, Coby, Nicole288, Dyonne

Toevoegen aan eigen berichten
 
 
Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 06:20

Ik zal proberen het kort te houden. Eind juni is mijn vorige fjord overleden. Eind september is mijn nieuwe aanwinst gekomen, een 2,5 jarige fjordenruin die sociaal is opgegroeid. De kudde waarin hij ingeschaard moest worden bestaat uit 2 ruinen van 18 en 1 merrie van 20. 1 van de ruinen is nogal claimerig en bezitterig over de merrie.
Bij aankomst heb ik hem eerst even op zijn gemak het voorterrein laten verkennen terwijl de andere paarden achter het hek op de wei stonden. Hij kon zo ook al met ze snuffelen. Nouja alleen met 1 ruin omdat de rest geen kans kreeg. Vervolgens hebben we de makkelijkste en laagst in rang staande ruin eebij gezet. Dit ging eigenlijk vrij snel goed. Mijn bedoeling was om eerst alleen hun samen een paar dagen apart te houden. Maar uiteindelijk hebben we ook de merrie kennis laten maken. Dit gaf wat meer onrust maar niet heel heftig. Vervolgens de merrie en in laagst staande ruin apart gezet en vervolgens de andere ruin kennis laten maken. Dit ging er heftig aan toe, hij deed heel lelijk naar die van mij oa doordat hij niet bij de merrie kon. We hebben ze daarna 2 aan 2 gehad op het voorstuk. Vervolgens toen de wei weer droog was met een dubbel draad er tussen maar denk toch te snel alles bij elkaar gezet. Afgelopen donderdag was het zulk slecht weer dat de wei niet meer gebruikt kon worden (hadden de wei steeds wat verkleind maar was nog wel veel ruimer dan wat ze nu hebben) en moesten ze dus op het voorstuk. Mijn jonge ruin stond rustig te eten maar werd vaak toch door de vosruin aangevallen. Dit heeft hij een aantal keer over zich heen laten komen maar na een paar keer toch ook een duidelijke trap naar achteren gegeven (zijn grens was bereikt). Later op de dag heeft het gigantisch geregend en denken wij dat ze allemaal hebben willen schuilen en is er tumult ontstaan en heeft mijn ruin de vosruin verwond met een schaafwond op de bovenkant van zijn voorbeen.

Nu ben ik van mening dat we het niet goed hebben aangepakt en dat we opnieuw moeten beginnen. Helaas hebben we nu niet de beschikking over heel veel ruimte. Er is wel altijd onbeperkt hooi verdeeld over 5 bakken. Helaas staan er daarvan wel 4 op het pad voor de stallen maar ze kunnen 2 aan 2 uit de buurt van elkaar eten.

Hoe kunnen we nu het beste weer gaan herintroduceren zeker kijkend naar het gedrag van de vosruin tov mijn ruin door de aanwezigheid van de merrie. Mijn ruin toont trouwens geen echte interesse in die merrie en heeft een goede band met de ruin laag in de rangorde.

Die vosruin deed heel regelmatig ook lelijk tegen mijn vorige ruin terwijl hij duidelijk lager in rang stond. Hij was alleen een banketstaaf en liep al weg als die vosruin maar keek. Deze is jonger, wat brutaler en laat het kaas niet van zijn brood eten.

De staleigenaar en ik willen de paarden in de tussentijd ook laten rouleren van plek zodat ze elkaars geur op kunnen doen. En het is nu ook niet heel eerlijk verdeeld want die vosruin en merrie hebben iedere dag de paddock tot hun beschikking (is geen megapaddock helaas anders zou je hem makkelijk kunnen opsplitsen) en de fjordenruinen alleen verhard en semiverhard. Deze kunnen dus overdag niet lekker rollen, liggen of op een zachte ondergrond plasssn.
Mijn stalgenootjes zien de meerwaarde er niet van in om te rouleren....

Sorry alsnog voor het lange verhaal maar deze gele situatie geeft mij veel stress

prugelpiet

Berichten: 12577
Geregistreerd: 20-01-12

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 06:42

Vliegen ze elkaar echt constant in de haren? Zo nee, mooi samen laten staan. Soms moeten ze het gewoon even onderling uitzoeken. Dat je jonge ruin eens van zich af slaat is prima.

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 06:59

prugelpiet schreef:
Vliegen ze elkaar echt constant in de haren? Zo nee, mooi samen laten staan. Soms moeten ze het gewoon even onderling uitzoeken. Dat je jonge ruin eens van zich af slaat is prima.


We zijn er natuurlijk niet 24/7 bij. Ik ben die donderdagochtend 1,5u op stal geweest en toen was het niet extreem. Wat ik zei mijn ruin werd een paar keer aangevallen toen hij gewoon rustig stond te eten voor de stallen. Die merrie en vosruin stonden daar ook. Vaak was het of zonder reden of als hij zich ook maar een beetje hun kant op bewoog dat ofwel de merrie even lelijk keek/deed waar hij ook respect voor toonde of alleen de ruin die lelijk deed. Maar als die lelijk deed was het vaak echt aggressief aanvallend. Tussendoor hebben ze ook gewoon rustig staan eten bijvoorbeeld 2 voor de stallen en 2 bij de overdekte slowfeeder. Er was ook een moment dat de vosruin in de paddock stond en mijn ruin en de merrie gewoon rustig stonden te eten voor de stallen. Ik had zelf die ochtend zoiets van nou als dit het is dan komen ze er wel uit. Ze kunnen elkaar ten alle tijde ontlopen

Kim_W

Berichten: 584
Geregistreerd: 17-10-16

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 08:42

Ik denk dat je de fout hebt gemaakt om eerst jouw ruin kennis te laten maken met de merrie en daarna pas met de dominante ruin. Je pakt dus eerst de ruin zn goed beschermde vriendinnetje af, en daarna zet je de boosdoener erbij. Ja dan kan ik me voorstellen dat ie lelijk gaat doen.
Maar ik zie eigenlijk geen heil in opnieuw herintroduceren. Ik denk dat je daarmee het niet gaat verbeteren. Hoe lang staan ze nu samen? Als ze de ruimte hebben zou ik ze het eens samen uit laten zoeken. Ze moeten alleen wel elkaar uit de weg kunnen als het nodig is.

Elisa2

Berichten: 37401
Geregistreerd: 31-08-04

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 08:47

Veel te snel allemaal! Ik zou zeggen..laat hem eerst gewoon eens twee weken naast de kudde staan. Dan gaan ze pas wennen. En daarna even per dag een uurtje bij elkaar onder toezicht op een ruimte die groot genoeg is en dat langzaam uitbouwen.

Autumnn

Berichten: 8056
Geregistreerd: 26-03-10

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 09:00

Elisa2 schreef:
Veel te snel allemaal! Ik zou zeggen..laat hem eerst gewoon eens twee weken naast de kudde staan. Dan gaan ze pas wennen. En daarna even per dag een uurtje bij elkaar onder toezicht op een ruimte die groot genoeg is en dat langzaam uitbouwen.


Ik snap dat langzaam opbouwen nooit zo. Dan hebben ze een uurtje de tijd om elkaar te leren kennen en haal je ze weer uit elkaar?
Hier gaat ze al jaren direct de kudde in en nooit problemen gehad.
Laatst bijgewerkt door Autumnn op 17-10-23 09:03, in het totaal 1 keer bewerkt

Elisa2

Berichten: 37401
Geregistreerd: 31-08-04

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 09:02

Nouja misschien snap je het als je wel problemen hebt gehad (no offence) maar wij hebben regelmatig gezien dat paarden in een hoek gedreven werden en dat er dan op los werd gemept. Paarden daardoor in paniek door het draad. Sommige ruinen die problemen hadden met acceptatie en het ene paard wel accepteren en de ander bijna vermoorden. Dat uurtje is zodat je er bij kan blijven met de longeerzweep en gevaarlijke situaties kan voorkomen. Daarnaast werkt langzame introductie veel beter qua acceptatie.

Autumnn

Berichten: 8056
Geregistreerd: 26-03-10

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 09:05

Tja, maar hoort dat niet bij de acceptatie? Ik ben van mening dat je niks oplost als je ze na een uur weer uit elkaar haalt. In een uurtje kunnen ze toch geen rangorde bepalen? Het begint dan de volgende dag weer van voren af aan.
Of je laat ze staan, laat ze het uitvechten en de rangorde bepalen.

Daihyo

Berichten: 88073
Geregistreerd: 01-06-01

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 09:06

Elisa2 schreef:
Nouja misschien snap je het als je wel problemen hebt gehad (no offence) maar wij hebben regelmatig gezien dat paarden in een hoek gedreven werden en dat er dan op los werd gemept. Paarden daardoor in paniek door het draad. Sommige ruinen die problemen hadden met acceptatie en het ene paard wel accepteren en de ander bijna vermoorden. Dat uurtje is zodat je er bij kan blijven met de longeerzweep en gevaarlijke situaties kan voorkomen. Daarnaast werkt langzame introductie veel beter qua acceptatie.

Herkenbaar. Hier gaat ook eerst alles met een draadje apart, tot er niet meer lelijk gekeken wordt. En dan heb ik het echt over: tot er geen oor meer plat gaat. Dat kan weken, maar soms ook 1 of 2 maanden duren. Het is dan maar zo. En wanneer ze bij elkaar gaan, zorg ik voor genoeg voerplekken met veel hooi, om gedoe te voorkomen. De eerste tijd dan ook echt onbeperkt voer, zodat niemand het idee heeft geen eten te hebben. Eventueel nog een tijdje voor de nacht apart voor de rust.

Elisa2

Berichten: 37401
Geregistreerd: 31-08-04

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 09:08

Autumnn schreef:
Tja, maar hoort dat niet bij de acceptatie? Ik ben van mening dat je niks oplost als je ze na een uur weer uit elkaar haalt. In een uurtje kunnen ze toch geen rangorde bepalen? Het begint dan de volgende dag weer van voren af aan.
Of je laat ze staan, laat ze het uitvechten en de rangorde bepalen.


Rangorde bepalen doen ze sowieso weken, soms wel maanden over.

In dat uurtje kun je zien hoe ze op elkaar reageren, kunnen ze langzaam wennen aan elkaar.

Ieder zijn manier, maar ik houdt de paarden liever heel. :)

Elisa2

Berichten: 37401
Geregistreerd: 31-08-04

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 09:09

Daihyo schreef:
Elisa2 schreef:
Nouja misschien snap je het als je wel problemen hebt gehad (no offence) maar wij hebben regelmatig gezien dat paarden in een hoek gedreven werden en dat er dan op los werd gemept. Paarden daardoor in paniek door het draad. Sommige ruinen die problemen hadden met acceptatie en het ene paard wel accepteren en de ander bijna vermoorden. Dat uurtje is zodat je er bij kan blijven met de longeerzweep en gevaarlijke situaties kan voorkomen. Daarnaast werkt langzame introductie veel beter qua acceptatie.

Herkenbaar. Hier gaat ook eerst alles met een draadje apart, tot er niet meer lelijk gekeken wordt. En dan heb ik het echt over: tot er geen oor meer plat gaat. Dat kan weken, maar soms ook 1 of 2 maanden duren. Het is dan maar zo. En wanneer ze bij elkaar gaan, zorg ik voor genoeg voerplekken met veel hooi, om gedoe te voorkomen. De eerste tijd dan ook echt onbeperkt voer, zodat niemand het idee heeft geen eten te hebben. Eventueel nog een tijdje voor de nacht apart voor de rust.


Ja dat doen wij inderdaad ook, het liefst voor het eerst bij elkaar in een grote wei zodat ze drukker zijn met eten en ruimte genoeg hebben.

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 09:13

Kim_W schreef:
Ik denk dat je de fout hebt gemaakt om eerst jouw ruin kennis te laten maken met de merrie en daarna pas met de dominante ruin. Je pakt dus eerst de ruin zn goed beschermde vriendinnetje af, en daarna zet je de boosdoener erbij. Ja dan kan ik me voorstellen dat ie lelijk gaat doen.
Maar ik zie eigenlijk geen heil in opnieuw herintroduceren. Ik denk dat je daarmee het niet gaat verbeteren. Hoe lang staan ze nu samen? Als ze de ruimte hebben zou ik ze het eens samen uit laten zoeken. Ze moeten alleen wel elkaar uit de weg kunnen als het nodig is.


Het was ook niet mijn idee om hem gelijk met allemaal kennis te laten maken. En dat is nu eenmaal gebeurt.
Op de wei ging het best goed zocht de "dominante" ruin hem ook op.
As vrijdag is hij er 4 weken maar hebben denk hooguit 2 weken overdag met elkaar op de wei gestaan. Daarna moesten ze toch onverwachts op het kleinere stuk en daar staan ze nu weer gescheiden sinds afgelopen vrijdag

Duhelo

Berichten: 28565
Geregistreerd: 29-05-03

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 12:35

ik vind met een draadje ertussen net gevaarlijk. Eentje met losse beentjes haakt zo in de draad en trekt de ganse boel mee met alle gevolgen van dien.

Ik zou in het geval van TS als het "maar" dat is (lelijk kijken en soms weggejaagd worden) gewoon alles openzetten zodat ze zoveel mogelijk ruimte hebben. Ik vind het vaak wel fijn om een draadje in de hoeken te doen zodat je geen 90° hoeken hebt maar ze "rond" lopen, Plaats hooibakken zo dat ze ook rond de bakken kunnen en op voldoende afstanden van elkaar. En gewoon laten doen, zolang ze niet extreem gaan jagen of in een hoek drijven en gaan kloppen, komt dat wel goed.

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 12:50

Duhelo schreef:
ik vind met een draadje ertussen net gevaarlijk. Eentje met losse beentjes haakt zo in de draad en trekt de ganse boel mee met alle gevolgen van dien.

Ik zou in het geval van TS als het "maar" dat is (lelijk kijken en soms weggejaagd worden) gewoon alles openzetten zodat ze zoveel mogelijk ruimte hebben. Ik vind het vaak wel fijn om een draadje in de hoeken te doen zodat je geen 90° hoeken hebt maar ze "rond" lopen, Plaats hooibakken zo dat ze ook rond de bakken kunnen en op voldoende afstanden van elkaar. En gewoon laten doen, zolang ze niet extreem gaan jagen of in een hoek drijven en gaan kloppen, komt dat wel goed.


Helaas kunnen we de hooibakken die voor de stallen staan niet zo plaatsen dat ze er omheen kunnen lopen daar is het te smal voor.

Ja ik ben er ook niet zo moeilijk verder in maar de anderen wel....

Rubs

Berichten: 518
Geregistreerd: 29-03-11
Woonplaats: Zaanstad

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 12:51

Merries en ruinen samen geeft altijd meer gezeur, daarom staan die bij de meeste stallen gescheiden.

In deze situatie zou ik zeggen, eerst de nieuwe enige weken apart, maar wel naast elkaar.

Gewoon bij elkaar gooien is ook een manier, maar de paarden hebben beperkte ruimte en kunnen geen kant op, met alle risico's van dien.

Daihyo

Berichten: 88073
Geregistreerd: 01-06-01

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 12:59

Bij elkaar gooien zou ik alleen doen bij genoeg ruimte inderdaad. Op de kleine ruimte krijg je echt ongelukken. Weet ik helaas uit ervaring. En niet 1x zeg maar.

Gaby_Shaggy
Berichten: 14
Geregistreerd: 17-01-22

Re: Advies inscharing nieuw paard!!

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 13:30

Bij ons gaan ze altijd direct de kudde in en blijven daar staan, liefst zelfs de eerste paar dagen niet teveel/te vaak uit de kudde halen om bijvoorbeeld iets met je paard te doen. Tuurlijk komen sommige paarden weleens een paard tegen die ze minder gezellig vinden maar uiteindelijk komt het altijd goed.

Ik zou ze zeker niet continu wel/niet in de kudde zetten, wisselen, verplaatsen enzovoorts want daarmee veroorzaak je alleen maar onrust in de kudde.

parnassia
Berichten: 831
Geregistreerd: 30-08-01

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 13:36

Optie om de dominante en jou paard in een tweepaardstrailer te zetten en (een dag) samen op stap in een voor hen onbekende omgeving en daar bv een buitenrit te maken?

Duhelo

Berichten: 28565
Geregistreerd: 29-05-03

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 13:36

Skreiandor schreef:
Duhelo schreef:
ik vind met een draadje ertussen net gevaarlijk. Eentje met losse beentjes haakt zo in de draad en trekt de ganse boel mee met alle gevolgen van dien.

Ik zou in het geval van TS als het "maar" dat is (lelijk kijken en soms weggejaagd worden) gewoon alles openzetten zodat ze zoveel mogelijk ruimte hebben. Ik vind het vaak wel fijn om een draadje in de hoeken te doen zodat je geen 90° hoeken hebt maar ze "rond" lopen, Plaats hooibakken zo dat ze ook rond de bakken kunnen en op voldoende afstanden van elkaar. En gewoon laten doen, zolang ze niet extreem gaan jagen of in een hoek drijven en gaan kloppen, komt dat wel goed.


Helaas kunnen we de hooibakken die voor de stallen staan niet zo plaatsen dat ze er omheen kunnen lopen daar is het te smal voor.

Ja ik ben er ook niet zo moeilijk verder in maar de anderen wel....

zolang ze door de bakken niet in een hoek gedrumd worden is dat ook wel ok.

Paarden samen in een onbekende omgeving is ook wel een goede, voelen ze zich beide zielig en zijn ze snel vriendjes. ik zou wel geen hooi in de trailer doen.

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 20:55

Gaby_Shaggy schreef:
Bij ons gaan ze altijd direct de kudde in en blijven daar staan, liefst zelfs de eerste paar dagen niet teveel/te vaak uit de kudde halen om bijvoorbeeld iets met je paard te doen. Tuurlijk komen sommige paarden weleens een paard tegen die ze minder gezellig vinden maar uiteindelijk komt het altijd goed.

Ik zou ze zeker niet continu wel/niet in de kudde zetten, wisselen, verplaatsen enzovoorts want daarmee veroorzaak je alleen maar onrust in de kudde.


T is meer dat het nu niet eerlijk verdeeld is. De vosruin en merrie hebben iedere dag de hele paddock voor zichzelf en die van mij en de andere ruin niet. Die kunnen dus niet lekker rollen/liggen etc. Vanavond heb ik ze er samen ingezet en die hebben even heerlijk gespeeld. Ook de 18 jarige fjordenruin (zijn maatje) werd helemaal jolig

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 20:59

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Ik heb even foto's gemaakt zodat jullie een indruk kunnen krijgen hoe het eruit ziet bij ons op stal. Dat vierkantje wei is alleen open op droge dagen. Ze kunnen altijd rondlopen van het verharde door de paddock en langs de stallen

ruitje

Berichten: 12342
Geregistreerd: 29-06-03

Link naar dit bericht Geplaatst: 17-10-23 21:04

Waar is jouw stalhouder in dit verhaal? Het werkt naar mijn idee beter als die de beslissingen neemt :)

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 17-10-23 21:08

ruitje schreef:
Waar is jouw stalhouder in dit verhaal? Het werkt naar mijn idee beter als die de beslissingen neemt :)


Ja anap ik ben ik het helemaal mee eens. Die vind persoonlijk ook dat het nog veel te kort is maar wil het graag ook voor iedereen goed doen....ik hoor hier zondag meer over dan gaat hij nog gesprekken voor met de andere stalgenootjes. Ik ben benieuwd wat daaruit gaat komen. Ik ben daar iom de staleigenaar niet bij, hij weet heel goed hoe ik erin sta

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 19-10-23 06:35

Rubs schreef:
Merries en ruinen samen geeft altijd meer gezeur, daarom staan die bij de meeste stallen gescheiden.

In deze situatie zou ik zeggen, eerst de nieuwe enige weken apart, maar wel naast elkaar.

Gewoon bij elkaar gooien is ook een manier, maar de paarden hebben beperkte ruimte en kunnen geen kant op, met alle risico's van dien.


Op de foto's die ik geplaatst heb kan je zien dat ze altijd helemaal rond kunnen lopen en dat ze verdeeld op afstand van elkaar kunnen eten. Met mijn vorige ruin die lager in rang stond en echt een banketstaaf was deed de vosruin ook regelmatig lelijk. Als de merrie van het terrein was dan was de situatie gelijk anders en voordat de merrie er was, was het ook veel relaxter

Skreiandor
Berichten: 677
Geregistreerd: 30-05-04
Woonplaats: Rotterdam

Link naar dit bericht Geplaatst door de TopicStarter : 19-10-23 06:46

Daihyo schreef:
Elisa2 schreef:
Nouja misschien snap je het als je wel problemen hebt gehad (no offence) maar wij hebben regelmatig gezien dat paarden in een hoek gedreven werden en dat er dan op los werd gemept. Paarden daardoor in paniek door het draad. Sommige ruinen die problemen hadden met acceptatie en het ene paard wel accepteren en de ander bijna vermoorden. Dat uurtje is zodat je er bij kan blijven met de longeerzweep en gevaarlijke situaties kan voorkomen. Daarnaast werkt langzame introductie veel beter qua acceptatie.

Herkenbaar. Hier gaat ook eerst alles met een draadje apart, tot er niet meer lelijk gekeken wordt. En dan heb ik het echt over: tot er geen oor meer plat gaat. Dat kan weken, maar soms ook 1 of 2 maanden duren. Het is dan maar zo. En wanneer ze bij elkaar gaan, zorg ik voor genoeg voerplekken met veel hooi, om gedoe te voorkomen. De eerste tijd dan ook echt onbeperkt voer, zodat niemand het idee heeft geen eten te hebben. Eventueel nog een tijdje voor de nacht apart voor de rust.


Nou ik denk dat we tot sint juttemus kunnen wachten totdat die vosruin niet meer chagerijnig doet want zelfs bij de andere fjordenruin waarmee hij al 2 jaar staat doet hij dat nog steeds. T is in mijn ogen een gefrustreerde en chagerijnige pony en dit is vooral gekomen toen de toenmalige leidende ruin van stal weg ging en daarvoor in de plaats een merrie kwam. Ik vond dat sowieso niet echt een puik plan maar dat was op voorhand toch al besloten...Mijn vorige ruin heeft er 1,5 jaar gestaan en vanaf het moment dat die merrie er kwam is het gezeik etc begonnen. De vosruin ziet alle andere paarden als bedreiging of ze nu oud of jong zijn, onderdanig of niet