Afrikaanse paardenpest

Let op: Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij twijfel over de gezondheid van je paard altijd een dierenarts!

De Afrikaanse paardenpest is een virusziekte die vooral voorkomt bij paarden en paardachtigen (ezels en zebra's). In het Engels wordt de ziekte "African horse sickness" genoemd. Er zijn gevallen bekend waarbij ook olifanten, kamelen en honden besmet zijn geraakt met de ziekte. De overdracht van de ziekte gebeurt via een bepaalde soort uit de groep van de culicoïdes muggen. Dit is dezelfde klasse van muggen waartoe ook de veroorzakers van zomereczeem behoren.

Oorzaak of etiologie

De Afrikaanse paardenpest wordt veroorzaakt door het Orbivirus. Dat is een dubbelstrengs RNA virus dat behoort tot de familie van de Reoviridae. Dieren kunnen elkaar niet rechtstreeks besmetten door bijvoorbeeld lichamelijk contact. De virussen worden overgebracht van het ene paard naar het andere door een vector. Een vector is een tussengastheer van een totaal andere soort, vaak een insect of bijvoorbeeld een muis. De tussengastheer komt in contact komt met een besmet paard en krijgt daardoor virusdeeltjes binnen. De vector wordt zelf niet ziek maar draagt het virus wel bij zich. Als hij later in contact komt met een gezond paard dan kan de vector dat paard ook besmetten. Het paard zal dan wel ziek worden.

In dit geval zal een Culicoïdes imicola mug de biologische vector zijn. Dat wil zeggen dat het virus in het lichaam van de tussengastheer aanwezig is en zich daar ook vermenigvuldigt. Daarnaast bestaan er mechanische vectoren, dat wil zeggen dat het virus aan de steeksnuit van een mug blijft zitten of aan een vuile naald van een dierenarts. De Culex, Anopheles en Aedes muggen en de Hyalomma en Rhipicephalus teken kunnen als mechanische vector voor het Orbivirus functioneren.

De Afrikaanse paardenpest komt voornamelijk in de tropische gebieden van Afrika voor. Regelmatig duikt de ziekte op in Zuid-Afrika. Een uitbraak in Noord-Afrika komt veel minder vaak voor omdat het virus dan de natuurlijke barrière van de Sahara moet overwinnen. Een enkele keer weet de ziekte zich via de Nijldelta en de Afrikaanse westkust te verspreiden naar gebieden buiten Afrika. In het verleden zijn uitbraken geweest in het Middenoosten (1959-1963), Spanje (1987-1990 en 1996) en Portugal (1989). Uit de gebieden van Afrika waar paardenpest voorkomt mogen geen paarden worden geïmporteerd.

Er zijn heel veel verschillende soorten Culicoïdes muggen. De Culicoïdes imicola is de soort die in andere delen van de wereld het Orbivirus verspreidt. Deze mug komt in Nederland niet voor, daarom is de kans op Afrikaanse paardenpest hier redelijk klein. Het zou echter kunnen dat andere soorten Culicoïdes muggen die hier wel voorkomen het virus ook zouden kunnen verspreiden als ze ermee besmet worden. Dit is nog niet bekend.

Ziekteverloop of pathogenese

Paarden zijn zeer gevoelig voor deze ziekte. 75 tot 90% van de besmette paarden wordt ernstig ziek. Bij ezels is dit maar 10%, terwijl 50% van de muilezels ziek wordt. Van de paarden die ziek worden zal tot 95% uiteindelijk sterven. Bij de OIE (wereldorganisatie voor diergezondheid) staat Afrikaanse paardenpest op de A-lijst vanwege de potentie van de ziekte om zich snel en agressief te verspreiden vanuit Afrika naar andere werelddelen. De ziekte kan dan enorme gevolgen hebben door zijn hoge mortaliteit.

Een paard kan besmet raken met het virus als het gebeten wordt door een besmette mug. Van daar zal het virus zich naar de drainerende lymfeknopen verplaatsen om zich te vermenigvuldigen en vervolgens gaat het via het bloed naar de targetorganen in het lichaam. Dat zijn de milt, de longen en het hart.

Symptomen

De incubatietijd van Afrikaanse paardenpest is gemiddeld 7 tot 14 dagen, maar er zijn ook gevallen bekend met een incubatietijd van maar 2 dagen. Er zijn verschillende vormen waaronder de ziekte tot uiting kan komen. In kuddes waarin de ziekte voor het eerst uitbreekt komen vooral de drie laatste vormen veel voor.

Milde vorm

Het dier krijg een 3 tot 8 dagen koorts (± 40 graden Celsius), is wat sloom en eet slecht. In sommige gevallen zie je een lichte vermagering en hebben de dieren uitgedroogd oogbindweefsel. Deze vorm komt vooral vaak voor bij zebra's en ezels en in paardenkuddes waarin al eerder een besmetting met Afrikaanse paardenpest is geweest.

De hartvorm

Het dier heeft naast problemen met het hart, ook last van hoge koorts, koliek, zwelling van de oogleden, het hoofd, de nek, de borst en de schouders. Het duurt 4 tot 8 dagen voordat deze symptomen zich ontwikkelen. Ongeveer 50% van deze dieren sterft omdat het hart bezwijkt.

De ademhalingsvorm

Het dier heeft last van hoge koorts, ernstige ademhalingsproblemen, hoesten, zweten, rode slijmvliezen en opgezwollen neusgaten waaruit rode schuimige vloeistof komt. De dieren staan vaak met de voorbenen wijd en het hoofd gestrekt om beter te kunnen ademen. Minder dan 5% van de patiënten met deze vorm herstelt. Meestal worden de dieren dood gevonden of sterven ze binnen een week aan zuurstofgebrek. Deze vorm komt vooral veel voor in een naïeve populatie, bijvoorbeeld bij de uitbraken in Spanje. In Afrika waar veel dieren al eerder in aanraking geweest zijn met het virus komt deze vorm veel minder voor.

De gemengde vorm

Het dier krijgt eerst ademhalingsproblemen en daarna hartproblemen. Ook deze dieren sterven vaak binnen een week omdat het hart het begeeft.

Diagnose

Beschrijf hier hoe de dierenarts kan bepalen of het inderdaad om deze aandoening gaat.

Behandeling

Als een land vrij is van Afrikaanse paardenpest moeten alle paardachtigen die geïmporteerd worden uit besmette gebieden in quarantaine voordat ze het land in mogen. De quarantainevoorziening dient volledig afgesloten te zijn zodat er geen insecten bij de dieren kunnen komen. In de Verenigde Staten geldt een quarantaineperiode van 60 dagen voor paardachtigen geïmporteerd uit landen waar Afrikaanse paardenpest heerst.

Er bestaat een vaccin tegen de Afrikaanse paardenpest. Er kan alleen geen onderscheid worden gemaakt tussen gevaccineerde dieren en besmette dieren. Daarom mag dit vaccin in Europa alleen gegeven worden als er in de buurt een uitbraak van de ziekte is. Het is van belang om dan alle dieren te vaccineren. Verder moet er bij een uitbraak ook bestrijding zijn van de Cullicoïdes imicola. Het is aan te raden dieren binnen 100 kilometer rond een besmettingshaard niet te vervoeren.

Er is in Nederland een speciaal draaiboek waarin precies staat wat er gedaan moet worden als er in Nederland een uitbraak van Afrikaanse paardenpest zou zijn.

Preventie

Om Afrikaanse paardenpest te voorkomen zijn er verschillende mogelijkheden. Zo kan de verspreiding sterk beperkt worden door het bestrijden van de vectoren. De muggen zijn de enige manier waarop het virus nieuwe paarden kan besmetten, dus zonder muggen sterft het virus uit. De muggen hebben stilstaand water nodig om zich voort te planten. Zorg er dus voor dat er in de buurt van de wei zo min mogelijk stilstaand water blijft staan. Ruim oude autobanden, emmers, en bakken op en zorg dat de weide zelf goed gedraineerd is.

Het is natuurlijk ook mogelijk om te voorkomen dat paarden gestoken worden door muggen door middel van sprays en dekens. De paarden kunnen op op stal gezet worden in de schemering als de muggen het meest actief zijn. Deze maatregelen zijn in West-Europa echter redelijk overdreven gezien het geringe risico op Afrikaanse paardenpest op dit moment.

Er is eveneens een vaccin beschikbaar tegen Afrikaanse paardenpest. Dit mag echter niet preventief toegediend worden, maar pas nadat er een besmetting aangetoond is. De paarden in de omgeving mogen dan gevaccineerd worden om zo verspreiding van het virus tegen te gaan.

Bronnen, referenties en/of voetnoten

• Lezing African horse sickness: Are we prepared? door Matthew Robin tijdens BEVA congres 2014

Bij dit artikel ontbreken afbeeldingen. We zijn specifiek op zoek naar: afbeelding van het virus en van de symptomen Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen.

Dit artikel is incompleet en moet nog verder inhoudelijk worden ingevuld. We zijn specifiek op zoek naar: Informatie over de diagnosemogelijkheden Als je dit artikel aan wilt vullen kun je op bewerk klikken om je kennis aan dit artikel toe te voegen.