Geplaatst Fokkerij
Lege spermarietjes. Foto: Bokker jeroen_strik
Je hebt een leuke merrie en wilt graag met haar een veulentje fokken. Dan komen natuurlijk al snel de eerste vragen, zoals welke hengst gebruik ik? Ga ik voor natuurlijke dekking of KI. En als je voor KI kiest, gaat de merrie dan naar de hengstenhouder toe, of insemineer ik thuis? Kies ik voor diepvries of voor vers? Allerlei vragen waar je goed over moet nadenken. Tegenwoordig is er nog een optie waar je als fokker voor kunt gaan. Namelijk de mogelijkheid om rietjes diepvriessperma te kopen op een veiling. Ja echt, dat kan ook! Op Exterieur en hengstenkeuze werd een topic geopend over dit onderwerp. Wij van de NR waren geprikkeld in onze nieuwsgierigheid en wilden wel eens weten hoe dat dan in zijn werk gaat, diepvriessperma kopen op een veiling en deze dan gebruiken voor je merrie. In dit eerste deel spreken we met bokker Jeroen_strik, die deze veilingen van rietjes diepvriessperma organiseert. Deel 2, met bokker Peppertree, die al eens op deze veiling rietjes heeft gekocht en met succes bij haar merrie ingebracht, volgt morgen.
Uiteraard willen we eerst even weten wie er achter de gebruikersnaam Jeroen_strik zit. Dus hij stelt zichzelf even voor:
Ik ben Jeroen Strik, eigenaar van Stoeterij Jeroen Strik in Sterksel. Ik heb een opleiding gevolgd tot Agrarisch ingenieur met specialisatie richting de paardenhouderij, daarnaast heb ik nog een opleiding gevolgd voor hoefsmid, zadelmaker en cursussen zoals paardeninseminator. Al jaren ben ik bezig met de paardenhouderij en dan met name de fokkerij. Ik fok elk jaar meestal zo’n 4 a 5 veulens. Ik heb veulens gefokt op verschillende manieren zoals met eigen hengsten via natuurlijke (weide)dekking, inseminatie met vers en diepvries sperma en daarnaast ook de nieuwe OPU/ICSI methode gebruikt. Ik was de eerste die een veiling organiseerde voor uitsluitend diepvriessperma en dit is in korte tijd uitgegroeid tot een volwaardig bedrijf. Ooit begonnen vanuit de slaapkamer bij mijn ouders thuis en nu bezig met de opbouw van een bedrijf op 5 hectare grond.
Een probleem van veel fokkers is dat het fokken van een veulen niet rendabel is. Je verzorgt je merrie, stopt er veel tijd en energie in om een veulen te fokken en krijgt vaak de kostprijs nog niet terug. Dit vraagstuk speelt binnen veel studieverenigingen voor fokkers. De studieverenigingen zoeken ook naar oplossingen en een mooi voorbeeld hiervan is “fokker zoekt ruiter” georganiseerd door de Limburgse fokverenigingen. Hierbij worden fokkers aan ruiters gekoppeld zodat de fokker zijn fokproduct kan laten opleiden onder gunstige voorwaarden om uiteindelijk het paard te verkopen. Dit is mooi initiatief, maar past niet voor elke fokker. Immers als fokker moet je het veulen enkele jaren aanhouden tot het een gereden paard is voordat deze verkocht wordt. Dat is niet voor elke fokker mogelijk.
Hoe ben je erop gekomen om deze veilingen van diepvriessperma te organiseren?
Ik ben opzoek gegaan naar een manier om mijn eigen fokkerij meer rendabel te maken. De opbrengst van een veulen of paard verhogen is nog niet zo makkelijk en brengt vaak weer extra risico met zich mee. Een veulen aanhouden om vervolgens op te leiden tot rijpaard brengt bijvoorbeeld weer het risico op blessures mee. Plus als je elk jaar een aantal veulens fokt en je zou die allemaal aanhouden tot ze als gereden paard kunnen worden verkocht dan heb je binnen een aantal jaar zomaar tientallen paarden staan.
Voor mij is het dan ook de beste optie om veulens of jonge paarden te verkopen. De opbrengst van veulens wordt grotendeels bepaalt door de afstamming, zo heb ik dan ook geprobeerd om steeds interessantere fokmerries te verkrijgen om zo een betere prijs voor mijn veulens te krijgen.
Naast de opbrengst ga je dan ook kijken naar de kosten. Voerkosten en huisvesting daarin kan je wel wat besparen door slim in te kopen, maar dat maakt uiteindelijk op de kostprijs van een veulen niet echt een groot verschil. Een gezonde en vruchtbare merrie is wel belangrijk om te zorgen voor een lagere kostprijs. Dan blijft de dekking van de merrie nog over als grote kostenpost voor het veulen.
Koop je een dekking met gust regeling dan heb je vooraf zekerheid over de kosten, maar de meeste merries zijn in veel gevallen drachtig na 1 of 2 inseminaties en dan zijn de kosten per inseminatie juist weer erg hoog.
In deze containers zitten de rietjes sperma opgeslagen. Foto's: Bokker Jeroen_strik
Ik ben daarom diepvriessperma gaan kopen zonder gust regeling. Dit is bij 1 of 2 inseminaties voor een dracht aanzienlijk goedkoper. Daarnaast heb je bij diepvriessperma veel meer keus in hengsten. Zo kan je hengsten gebruiken die in het buitenland staan of die de dekdienst niet kunnen combineren met de sport en zelfs hengsten die al jaren geleden gestorven zijn.
Op enig moment zat ik bij een hengstenhouder aan de koffie en verkocht ik hem een jonge hengst, deze ruilde ik tegen 500 rietjes diepvriessperma van verschillende hengsten. Zoals gezegd fok ik elk jaar 4 a 5 veulens en kon met deze voorraad zelf dus tientallen jaren voorruit. Ik had dus veel te veel om allemaal zelf te gebruiken en wat ga je er dan mee doen?
Vanuit mijn achtergrond als zadelmaker had ik al vaker ruitersport artikelen geveild en dat was goed bevallen. Ik ben daarom naar de eigenaren van het inmiddels opgeheven “Onlinehengstenboer.nl” gegaan en vertelde dat ik bij hun rietjes wou gaan veilen. Toevallig hadden zij net een veiling module aan hun website toegevoegd, maar hadden zij tot dan toe nog geen veiling kunnen organiseren.
Samen hebben wij toen de allereerste veiling voor uitsluitend diepvriessperma georganiseerd.
Het was op kleine schaal, maar gelijk een succes. In de paardensport is kopen en verkopen via veilingen van paarden en alles wat daarbij hoort normaal, veilen van sperma voelde dan ook als een logische volgende stap.
Uiteraard vroegen we hem ook wat zo’n veiling nou precies inhoudt, hoeveel rietjes je per veiling koopt en hoe hij aan het sperma komt. Want al die hengsten staan bij verschillende hengstenstations. En wat is nou eigenlijk het meest bijzondere rietje dat hij ooit veilde?
Zoals met alles wat nieuw is zijn er altijd mensen die enorm enthousiast zijn, maar ook mensen die er erg aan moeten wennen of er zelfs tegen zijn. Zo zijn er hengstenhouders die in het begin erg tegen de verkoop van diepvriessperma waren en dit als het einde van de hengstenhouderij zagen. Andere hengstenhouders zagen juist een kans en hebben zich aangesloten bij mijn veiling. Leuk is om te zien dat zelfs de grootste tegenstanders van de verkoop van rietjes inmiddels zelf ook rietjes verkopen.
Zo zie je dat de markt zich ontwikkelt en ik denk ten gunste van de fokker.
Er worden niet alleen rietjes geveild die mijn eigendom zijn, maar ik veil ook namens enkele andere hengstenhouders en fokkers. Door samen te werken met verschillende partijen proberen we het aanbod te variëren en voor de fokkers een breed aanbod van hengsten aan te bieden. Zo hebben we rietjes van jonge hengsten die zich op deze manier aan de fokkers kunnen presenteren voor een leuke prijs, maar ook oude gevestigde hengsten en alles wat er tussen zit. Met 150 tot 200 verschillende hengsten per veiling is er voor de fokker veel keus. Zo vond ik het heel bijzonder om een rietje van Ramiro z te kunnen veilen. De hengst is er al jaren niet meer, maar was heel belangrijk bij het ontwikkelen van de technieken voor het invriezen van diepvriessperma. Nu hebben we in de veiling bijvoorbeeld sperma van de Valk hengst Baron's Cambaron Tazz, dit is weer een hele andere hengst voor een hele andere groep fokkers.
De veiling is inmiddels volledig verplaatst naar het grote veiling bedrijf BVA Auctions. Dit is een van de grootste veilinghuizen van Europa en veilt van alles van tuinhuizen tot oorbellen. U kunt zich wel voorstellen dat er wat hilariteit was toen ik voor het eerst bij hun aankwam om paardensperma te gaan veilen. De dames en heren daar op kantoor hebben die dag in elk geval hun portie lach wel gehad. Uiteindelijk ben ik hun heel dankbaar dat zij mij de kans hebben gegeven de veiling daar te organiseren. Dat was direct een groot succes.
Inmiddels zijn er verschillende nieuwe veiling organisaties met diepvriessperma en zie je dat bestaande paardenveilingen ook steeds vaker rietjes gaan veilen. Zelfs het KWPN heeft al eens een rietje van Chacco-blue geveild in de eigen KWPN online veiling.
De verschillende veilingen organiseren de veiling op geheel eigen wijze en hebben hun eigen voorwaarden. Bij onze veilingen veilen wij meestal rond de 200 kavels met een 150 tot 200 verschillende hengsten. Gemiddeld heeft twee derde van de kavels 2 of meer rietjes. De veiling is specifiek voor het veilen van rietjes diepvriessperma. Het voordeel van deze veilingen voor de koper is dat ze erg transparant zijn, zo wordt er niet meegeboden door eigenaren en is er ook geen voorbehoud van gunning. De veiling staat zelfs onder toezicht van een notaris zodat het bieden eerlijk gebeurt. Per kavel staat er vermeld hoeveel rietjes de koper koopt en van welke hengst. Daarnaast bieden wij de koper een jaar gratis opslag van de rietjes.
Voor de veiling wordt het sperma ingevroren, hoe gaat dat in zijn werk? Ik neem aan dat het niet in een gewone diepvriezer, die iedereen wel thuis heeft staan, gebeurt?
Diepvriessperma wordt bewaard bij een temperatuur van ongeveer -196 graden. In vergelijking de vriezer thuis vriest op slechts -18 graden. Om het sperma op deze extreem lage temperatuur te houden gebruiken we vloeibaar stikstof. We hebben speciale containers, zeg maar een soort van super thermosflessen, die we vullen met vloeibaar stikstof. Veel mensen kennen vloeibaar stikstof wel, dat is namelijk het spul wat huisarts gebruikt om wratjes weg te vriezen. De container is niet aangesloten op stroom, doordat de vloeibare stikstof in de container langzaam verdampt blijft de temperatuur in de container constant op -196 graden. De containers zijn dan ook erg bedrijfszeker. Regelmatig controleren we het stikstof niveau en vullen dit weer bij. Onder deze omstandigheden blijft het sperma eigenlijk eeuwig houdbaar en kunnen hengsten die al tientallen jaren dood zijn nog steeds nakomelingen krijgen.
Dit is vloeibaar stikstof. Het ziet eruit als water, maar is extreem koud, wel -196 graden.
Foto: Bokker jeroen_strik
Op jouw website zie je vooral warmbloeden/ sportpaarden in de dressuur en springen. Heb je ook wel eens ander sperma, van bijvoorbeeld tuigpaarden/ Friezen of nog andere typen/ rassen?
De meeste aangeboden rietjes zijn van dressuur en springpaarden, maar zo hebben we ook regelmatig rietjes van pony- en Gelderse hengsten. Ook hebben we regelmatig rietjes van Engelse volbloeden en ook al eens van Arabieren en Quarters gehad. Friezen en tuigpaarden hebben we tot op heden nog niet in de veiling gehad, maar denk zeker dat daar markt voor is. Van andere rassen wordt er meestal minder ingevroren en is het dan ook moeilijker om rietjes te vinden.
Hoe zit het met de kwaliteit van het sperma in de rietjes? Wordt dat gecontroleerd voordat het zaad wordt ingevroren?
Een verschil tussen diepvriessperma en vers is dat je bij diepvries minder afhankelijk bent van de “vorm van de dag”. Bij vers krijg je wat die hengst die dag produceert, verdeeld over het aantal merries die er die dag geïnsemineerd moeten worden. Heeft die hengst net een zwaar concours gelopen en moeten er die dag veel merries gedekt worden dan kan het zijn dat de portie die hij geeft niet genoeg is voor alle merries of een slechte kwaliteit heeft. Ben je toevallig de enig die die dag de hengst gebruikt en heeft hij net een weekend rust gehad dan krijg je misschien een fantastisch mooie volle portie. Diepvries word vaak ingevroren in een periode dat de hengst rust heeft, vaak gaat dan de kwaliteit van het sperma omhoog. Ook wordt voor het invriezen de kwaliteit gecontroleerd en afhankelijk van het aantal cellen die de hengst heeft gegeven wordt het aantal rietjes bepaald.
Zo is de kwaliteit van diepvries in veel gevallen constanter. Per hengst zijn er natuurlijk wel verschillen.
De veiling is gesloten, iemand heeft het hoogste bod uitgebracht en het rietje/ de rietjes gewonnen. Hoe gaat het dan nu verder, met opsturen enzovoorts? Want de merrie waar het rietje voor is, is misschien niet meteen hengstig. Kun je het ook later laten opsturen, dat jij het even bewaart? En zit er ook een garantie op de rietjes, bijvoorbeeld als de merrie niet drachtig wordt, tijdens de dracht verwerpt of het veulen overlijdt tijdens of vlak na de bevalling? Of is de koper dan het geld kwijt?
In de veiling verkopen we de rietjes inclusief een jaar gratis opslag, we veilen bijvoorbeeld ook in september. De hoogste bieder in de veiling ontvangt na de veiling van BVA Auctions een mail met daarin het bericht dat deze het hoogste bod heeft. Vervolgens kan de koper in zijn account op de veilingsite de factuur vinden en daarbij een link om te betalen. De factuur blijft bewaard in dit account, zo kan de koper zijn aankoop altijd terugkijken.
De koper kan de rietjes op afspraak ophalen om bij zijn veearts of inseminatie station te zetten. De meeste veeartsen hebben ook een stikstof container. De kopers nemen dan een kopie van hun aankoopbewijs mee en kunnen hun rietjes of een deel daarvan ophalen. Heeft de koper niet de beschikking over een transport container dan kunnen wij een container verhuren voor een klein bedrag. Ik raad de kopers aan om de rietjes voor aanvang van het seizoen al naar de veearts te brengen. Het sperma staat dan standby op het moment dat de merrie er klaar voor is. Dat is beter dan op het laatste moment rietjes te gaan transporteren.
Op aanvraag kunnen de kopers hun rietjes ook laten verzenden. Wij gebruiken daarvoor zogenaamde “dryshippers”. Dryshippers zijn ook stikstof containers, maar dan gevuld met een speciaal poeder of watten. Dit poeder of de watten absorberen de vloeibare stikstof, waardoor er niet of nauwelijks nog vloeibare stikstof uit de dryshipper kan lopen. In het midden van de dryshipper zit een buisje waar de rietjes in gaan. De vloeibare stikstof verdampt langzaam uit de watten en koelt zo de dryshipper tot een temperatuur van -196 graden. Het voordeel van een dryshipper is dat deze veel veiliger is tijdens het transport, voor zowel de transporteur als de rietjes. Als een dryshipper omvalt komt er alleen wat damp uit, maar blijft deze -196 graden koud. Als een vloeistofcontainer omvalt stroomt daar vloeibaar stikstof uit en dat kan gevaarlijke brandwonden opleveren. Plus als alle stikstof uit de vloeistofcontainer is, zal deze opwarmen en gaat het sperma verloren. De dryshippers zijn zo veilig in het transport dat deze via een normale pakketdienst kunnen worden verstuurd en zelfs veilig genoeg zijn om via het vliegtuig te transporteren. Wij versturen de dryshippers dan ook met een standaard pakketdienst en de koper ontvangt op het moment van verzenden een track en trace code om de zending te volgen. Zo kan de koper precies zien wanneer de rietjes vertrekken en aankomen.
Bij aankomst ontvangt de koper een doosje met daarin de dryshipper en een brief met een overzicht van de rietjes. Eigenlijk hetzelfde als een paar sokken bestellen bij bol.com. De koper stuurt de dryshipper vervolgens weer terug via een normale pakketdienst.
Een dryshipper, boven: één met rietjes en onder: ingepakt en klaar voor verzending.
Foto's: Bokker jeroen_strik
Vers sperma wordt meestal voor de eisprong geïnsemineerd, diepvries eigenlijk altijd na de eisprong.
Zo is het moment van bevruchten bij diepvries vaak nauwkeuriger en kan je het vervolgtraject beter afstemmen, bijvoorbeeld bij embryotransplantatie.
De rietjes die in de veiling verkocht worden zijn zonder gust regeling. De meeste merries zijn gelukkig na 1 of 2 inseminaties drachtig. Het is daarom voor de koper belangrijk om de prijs in de gaten te houden. Een enkele keer wordt een merrie niet drachtig, maar er zijn ook klanten die heel veel geluk hebben. Zo hadden we een klant die uit twee rietjes drie merries drachtig kreeg. En dan te bedenken dat zij deze twee rietjes voor slechts 150 euro had gekocht. Dat is een dekgeld van 50 euro per veulen.
Stuur je ook rietjes naar het buitenland? En gaat dat dan hetzelfde als binnen Nederland?
Voor het versturen van rietjes naar het buitenland is de procedure wat anders. Niet alle rietjes kunnen naar het buitenland worden verzonden. De regelgeving omtrent export is tamelijk ingewikkeld en buitenlandse kopers nemen het beste voor aankoop even contact op om de mogelijkheden voor hun situatie te bespreken. Zo zijn de regels voor verzending binnen Europa anders dan bijvoorbeeld verzending naar Amerika of Mexico. Er zijn ook verschillende buitenlandse kopers die hun merrie naar Nederland brengen om hier te laten insemineren.
Deze week staat er weer een nieuwe collectie rietjes online, mochten lezers naar aanleiding van dit artikel of de veiling vragen hebben dan heb ik daarvoor een apart topic geopend en zal de vragen graag beantwoorden. Het topic staat op [EHK] Exterieur en Hengstenkeuze onder de titel: [EHK] Vragen over rietjes veiling?. Er zijn geen domme vragen dus vraag maar raak!
