Algemeen
Stro kan astma verergeren. Foto: Mabon/Bokt Wiki.
De luchtwegen van je paard zijn van groot belang voor een goede gezondheid en een goede prestatie. Ze zorgen er namelijk onder andere voor dat zuurstof uit de lucht kan worden opgenomen. Jammer genoeg zijn luchtwegproblemen een van de meest voorkomende oorzaken om paarden uit de sport te moeten halen. Vooral in het najaar en de winter zien we veel paarden die hoesten, kuchen of een snotneus hebben. Een gezond paard hoort geen snotneus te hebben en zeker niet te hoesten. Als je paard hier wel last van heeft, kan astma de onderliggende oorzaak zijn.
Wat is astma bij paarden en waar komt het door?
Als een paard last heeft van astma, betekent het dat er een continue ontsteking van de luchtwegen gaande is in reactie op iets in de omgeving. Het lijkt daarmee veel op astma zoals we bij mensen kennen. Er kunnen verschillende klachten bij optreden zoals hoesten, een snotneus en in meer of mindere mate benauwdheid. Ook kunnen ze dan minder goed gaan presteren of hebben ze langer nodig om op adem te komen na training. Langer de neusgaten wijd open houden is ook een teken!
Vaak staat stof centraal in het ontstaan en/of het onderhouden van deze ontsteking. Stof kan namelijk naast plantendeeltjes allerlei verschillende deeltjes bevatten zoals schimmeltjes, sporen of andersoortige irriterende stofjes zoals ammoniak en ander materiaal.
Als deze stofdeeltjes in de luchtwegen terecht komen geeft dat irritatie. Vandaar het hoesten. Het lichaam reageert hierop door extra slijm te produceren. De luchtwegen proberen de verhoogde hoeveelheid slijm met de stofdeeltjes naar buiten te werken. Dit zie je in de vorm van een snotneus, maar ook het hoesten zorgt dat het extra slijm naar buiten afgevoerd wordt.
In het geval van astma bestaat er een overgevoeligheid voor deze stofdeeltjes. Hier kan zelfs een soort verkramping (spasme en/of bronchoconstrictie) en dus vernauwing optreden van de luchtwegen. Het slijm is daarbij vaak taai en blijft in de longen staan, wat ook weer tot extra irritatie en hoesten leidt. Dit alles zorgt ervoor dat je paard moeilijker kan ademhalen en zelfs benauwd kan worden. En dat de vicieuze cirkel van ontsteking steeds erger wordt en blijft bestaan.
Rondom je paard zorgen met name hooi en stro voor de grote hoeveelheid stofdeeltjes in de lucht.
Wat zijn de vormen van astma?
Astma kan bij paarden onderverdeeld worden in twee vormen; ernstige astma (voorheen RAO genoemd) en milde tot matige astma (voorheen IAD genoemd). Het verschil is met name te zien aan de ernst van de klachten bij je paard. Zo zullen paarden met ernstige astma meer benauwdheid/last met ademhalen laten zien dan paarden met de milde tot matige vorm. Een paard met ernstige astma zal in rust een zwaardere ademhaling laten zien terwijl dit bij milde tot matige astma nog lang niet altijd het geval is. Ook de mate van ontsteking van de luchtwegen varieert tussen deze twee vormen. Bij allebei de vormen bestaat er wel sowieso een overmaat aan slijm in de luchtwegen en zal je paard hoesten. Bij allebei werkt stof in de omgeving tegen.
In principe krijgen ze hier trouwens geen koorts bij want er is geen infectie. Soms heeft er bij milde tot matige astma wel eens een irriterend virus of bacterie de initiële schade veroorzaakt, maar vaak speelt dit al niet meer. Ernstige astma komt bijna altijd voor bij paarden boven de 7 jaar, maar de milde tot matige vorm zien we bij alle leeftijden. De milde tot matige vorm kan wel overgaan naar ernstige astma, maar dat hoeft niet. De vormen kunnen op zichzelf ontstaan. Echter, een paard met de milde tot matige vorm heeft wel het risico later ernstige astma te ontwikkelen.
Hoe wordt astma gediagnosticeerd?
Vaak wordt als eerste het hoesten gehoord, soms is als eerste de neusuitvloeiing na het rijden te zien. Een paard hoort niet te hoesten. Als de dierenarts wordt ingeschakeld zal deze onder andere naar de longen en de ademhaling luisteren. Hierbij luistert de dierenarts of er geen afwijkende geluiden zijn bij het in- en/of uitademen. Het kan soms best moeilijk zijn om luchtwegproblemen, zoals astma, te diagnosticeren, omdat symptomen niet altijd even duidelijk zijn. In sommige gevallen zal er ook een endoscopie van de luchtwegen gemaakt moeten worden. Tijdens een endoscopie wordt er via een lange slang met aan het uiteinde een camera gekeken naar de binnenkant van de luchtpijp. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de hoeveelheid slijm en de rest van de ontstekingsreactie. Ook kan van het slijm een monster genomen worden.
Op het moment dat je paard symptomen laat zien zoals hoesten, neusuitvloeiing of zwaarder ademhalen (in rust en/of tijdens arbeid), is het belangrijk om dit goed in de gaten te houden en contact op te nemen met de dierenarts.
Ga op tijd naar de dierenarts
Het is belangrijk je dierenarts er op tijd bij te halen want hoe langer de klachten van de astma bestaan hoe erger de ontsteking van de luchtwegen kan worden. Ook kan deze ontsteking voor blijvende schade aan de longen zorgen. Het is belangrijk om te beseffen dat paarden met ernstige astma hier niet vanaf komen, maar dat de klachten onder de duim moeten worden gehouden door het nemen van bepaalde maatregelen.
Als er klachten door de astma zijn ontstaan, zal de dierenarts medicijnen voorschrijven die de ontsteking remmen. Hierdoor verminderen de klachten en is er minder kans dat de klachten chronisch worden. Deze medicijnen kunnen via het voer worden toegediend maar ook door deze in te ademen zodat er in principe alleen effect is in de luchtwegen en niet in het lichaam.
Naast een behandeling met medicatie is het zeer belangrijk de omgeving van je paard zoveel mogelijk stofvrij te maken. Anders is de kans groot dat de klachten weer terugkeren.
Zo min mogelijk stof, liever nog 'stofvrij' rond een paard met astma
Paarden met astma help je in het begin enorm door ze zoveel mogelijk stofvrij te houden in combinatie met medicijnen. Daarnaast kun je paarden met ernstige astma zo goed mogelijk klachtenvrij proberen te houden door ook hier het stofmanagement streng toe te passen. In de meeste gevallen zorgt op stal staan namelijk voor een toename aan klachten bij deze paarden.
Op stal zijn er vaak veel meer stofdeeltjes aanwezig, denk maar eens aan al dat hooi en stro. Ook de ventilatie is minder goed dan buiten. Daarom is het voor paarden met astma eigenlijk het beste om zoveel mogelijk buiten te staan: in de wei of een (niet-stoffige) paddock. Let wel op het schuilhok: dit kan een enorme bron van stofproductie zijn. Andere opties zijn een buitenuitloop of een open luik zodat ze in ieder geval zo veel mogelijk hun neus naar buiten kunnen steken. Als het niet mogelijk is om je paard altijd buiten te houden, kun je gelukkig wel nog aanpassingen doen om het binnen zo goed mogelijk te maken voor paarden met astma. Het beste is om geen stro te gebruiken als bodembedekker, omdat dit veel stof bevat. Het stro kun je vervangen door bijvoorbeeld rubberen matten, zaagsel, vlas of houtsnippers. Let wel op dat dit ook nog best wat stoffig kan zijn dus controleer de kwaliteit altijd heel goed.
Een schone stal met een goede ventilatie is erg belangrijk voor deze paarden. Bij een goede ventilatie is er namelijk meer frisse lucht en zijn er minder stofdeeltjes. Naast de bodembedekking en luchtkwaliteit, is het voor het paard belangrijk om ander ruwvoer dan hooi te krijgen. Hooi bevat namelijk ook heel veel stof, zelfs als je het niet kan zien. Door het hooi te weken in water kun je wel het aantal stofdeeltjes verminderen. Wel kan er door deze truc minder voedingsstoffen in komen te zitten, kan het in de zomer erg vies worden en in de winter kan het ook best wat gedoe geven. Door je paard van de grond te voeren worden minder stofdeeltjes ingeademd tijdens het eten. Maar nogmaals, eigenlijk wil je het liefste van het hooi af en je paard goede droge kuil voeren. Tegenwoordig zijn er ook hooistomers die claimen dat zo het stof uit het hooi gestoomd kan worden, maar voordat je zo’n machine koopt – laat je wel goed informeren!
Tijdens het uitmesten komt er vaak ook veel stof in de lucht. Paarden met astma kun je daarom beter even buiten zetten. Doe dit ook als de gang geveegd wordt, als er moet worden geborsteld of rond de piekmomenten zoals met voeren. Verder zijn bladblazers uit den boze als je paard binnen staat. En één van de grote problemen op stallen; je eigen paard stofvrij neerzetten is nog niet zo moeilijk, maar kijk ook even naar hoe de buurpaarden gehouden worden. Gelukkig bestaat er op veel stallen een aparte afdeling voor paarden met gevoelige luchtwegen. Soms ook kunnen ze een buitenbox krijgen. Het is van belang bij paarden met astma het stofmanagement goed onder controle te krijgen. Blootstelling aan de stofdeeltjes kunnen de ontsteking en dus de klachten per direct weer aanwakkeren!
![[ img ]](https://boktimg.nl/w/images/5/56/Stro.jpg){kind=link}